ਕੇਸਰੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਿਊਜ਼ ਨੈੱਟਵਰਕ- ਨਵੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨੋਟਿਸ ਭੇਜ ਕੇ ਅਖੌਤੀ ‘ਮੁਫ਼ਤ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼’ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਸਨ।

ਇਹ ਨੋਟਿਸ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਆਈ) ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਉਜਾਗਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕਤਰਫਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਚੋਲੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕਿਉਂ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ? 

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਓਪੀਇੰਡੀਆ ਨੇ 9 ਸਤੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੇ 187 ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਡੋਜ਼ੀਅਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਇਆ ਸੀ।

ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਸੀਈਓ ਕੈਥਰੀਨ ਮਹੇਰ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ।

ਕੈਥਰੀਨ ਮਹੇਰ ਨੇ ਗਲਤੀ ਅਗਸਤ 2021 ਵਿੱਚ ਨਾਲ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ।

ਕੈਥਰੀਨ ਮਹੇਰ ਨੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ TED ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੱਚਾਈ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਕੈਥਰੀਨ ਮਹੇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ TED ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਘੱਟ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਕ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ‘ਆਮ ਲੋਕਾਂ’ ਦੁਆਰਾ ‘ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ’ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਦੱਸਿਆ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਓਪਇੰਡੀਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡੋਜ਼ੀਅਰ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ (ਸੰਪਾਦਕਾਂ) ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹੜੀ ਨਹੀਂ।

ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਲੇਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਸੰਪਾਦਕ ਭਾਵ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਸੰਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ, ਸੰਪਾਦਕਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ, ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ, ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ, ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਓਵਰਰਾਈਡ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ 435 ਸਰਗਰਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਹਨ ਜੋ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਵਿਆਪਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜੇਕਰ ਇਹ 435 ਲੋਕ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੁਣੌਤੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।

ਕੈਥਰੀਨ ਮਹੇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ TED ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ “ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ” ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

ਪਰ ਓਪਇੰਡੀਆ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦਾ ਕੰਮ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਠੋਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਵਾਂਗ ਸਖ਼ਤ ਸੰਪਾਦਕੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।