ਕੱਟੜਵਾਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਜਹਬ ਪੰਥ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਸਮਾਜ ਲਈ ਘਾਤਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਪੰਥ ਜਾਂ ਜਾਤ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਚੰਗਾ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅੰਤ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਉਸ ਧਰਮ ਪੰਥ ਨੂੰ ਗੁਨਾਹ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਗਰਕ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਵਾਦ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀ ਤਬਾਹੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। 

ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ। ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤ ਆਪਣੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਕੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕੱਟੜਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ-ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੱਟੜਵਾਦ ਪਨਪਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ ਘਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਨਿਰਮਲਿਆਂ,ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਪਰਦਾ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਅਖਵਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।ਉਹ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈ ਪਾਠ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਪਣਾਈ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਕੱਟੜਵਾਦ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਵਾਦ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ‘ਤੇ ਭਾਈ ਕਨ੍ਹਈਆ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਖਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜ਼ਖਮੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿੱਖ ਸੀ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ। ਸਭ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਝਿਆ।

ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਿੱਖ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ, ਇਸੇ ਲਈ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜਨਮ ਇਸ ਅਰਥ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਸਹਿਜ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਧਰਮ ਕਬੂਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਇਸ ਨਰਮਾਈ ਦਾ ਕੁਝ ਗੈਰ ਭਾਰਤੀ ਧਰਮ ਪੰਥ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਫਾਇਦਾ ਵੀ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ। 

ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਨ ਅਤੇ ਮਨ ਲਈ ਭੋਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹੁਣ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਦੂਰੋਂ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਕੱਟਣ ਲਈ ਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਮਿਲੇਗਾ। 

ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ, ਜਦੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਠੱਪ ਹੋ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਸੀ, ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸਨ, ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸਹਾਰਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ, ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਵੀ ਆਕਸੀਜਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੇ ਲੰਗਰ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਝੂਠੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 

ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਲੋਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਕੌਮ ਝੱਟ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਕੇ ਮੁਆਫ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਵਾਦਤ ਗੱਲਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਰੁਕਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਕੁੜਿੱਤਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਅੰਦਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਕੱਟੜਵਾਦ ਅਜਿਹੀ ਕੁੜਿੱਤਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। 

ਅੱਜ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਅਬਰਾਹਮਿਕ ਧਰਮ ਪੰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਕੌਮ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠਾਂ ਸਿੱਖੀ ਵਰਗੇ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਵਾਦ ਦੇ ਫੈਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਜਹਿਰ ਖਿਲਾਫ਼ ਹਰ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਲੇਵਾ ਅੱਗੇ ਆਵੇ। 

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ