ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, (ਕੇਸਰੀ ਨਿਊਜ਼ ਨੈੱਟਵਰਕ): ਰੂਸ ਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਜੰਗ ‘ਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ‘ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ’ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਾਟੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਤਿਨ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਓ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਟੋ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਝਿਜਕਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ

– ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਉਹ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉੱਡਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੰਗ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

– ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

– ਯੂਕਰੇਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟੋ ਰੂਸੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦੇਵੇ ਪਰ ਰੂਸ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਾਟੋ ਹਿੰਮਤ ਜੁਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ।

– ਜ਼ੇਲੈਂਸਕੀ ਨਾਟੋ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਤੋਂ ਧੋਖਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।

– ਨਾਟੋ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

– ਨਾਟੋ ਨੇ ਬਾਲਕਨ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ 1993 ਤੋਂ 1995 ਤਕ ਬੋਸਨੀਆ ਤੇ ਹਰਜ਼ੇਗੋਵਿਨਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।

– ਨਾਟੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਲੀਬੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

– ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਫਿਰ ਅਮਰੀਕਾ ਅ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਕੁਵੈਤ ਉੱਤੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ।

– ਇਰਾਕ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਵਿਦਰੋਹ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ।

– ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਇਰਾਕ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

– ਇਰਾਕ ‘ਤੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਰੋਕਣ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

– ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ 2003 ਤੱਕ ਇਰਾਕ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।

ਇਹ ਫਾਇਦਾ ਹੈ

– ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ, ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਫੌਜੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।

– ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਘੱਟ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ।

– ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫੌਜੀ ਆਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

– ਜੇ ਨਾਟੋ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰੂਸੀ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਣ ਭਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾਟੋ ਫੌਜ ਨੂੰ ਇਸ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।

ਨਾਟੋ ਨੇਤਾ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ

– ਜ਼ੇਲੇਨਸਕੀ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਮੰਗ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨਾਟੋ ਨੇਤਾ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ।

– ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਰੂਸ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਿਆਪਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਰੂਸ ਨਾਟੋ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਿਉਂ ਹੈ?

– ਪੁਤਿਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਰੂਸ ਨੂੰ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਹੱਕਦਾਰ ਸੀ।

– ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਿਆਸੀ ਹਾਦਸਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।

– ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟੋ ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਦਾਇਰਾ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ਼

ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।

– ਪੁਤਿਨ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟੋ ਦੀ ਰੂਸ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰੂਸ ਦੀ ਤਾਕਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

– ਇਸ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ‘ਚ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਨਾਟੋ ਨੂੰ 1997 ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ।

– ਰੂਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਜੋ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੋ ਰੂਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਤਮਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰੇਗਾ।

– ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲੋਦੋਮੀਰ ਜ਼ੇਲੈਂਸਕੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਟੋ ਦੇਸ਼ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਨੋ ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੂਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

– ਨਾਟੋ ਦੇ ਸਕੱਤਰ-ਜਨਰਲ ਜੇਨਸ ਸਟੋਲਟਨਬਰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਟੋ ਵੱਲੋਂ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਨੋ-ਫਲਾਈ ਜ਼ੋਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਵੇਗਾ।